جهان اقتصاد از مغفول ماندن یکی از بزرگترین معادن جهان گزارش می دهد

جهان اقتصاد از مغفول ماندن یکی از بزرگترین معادن جهان گزارش می دهد

مهدی زاهدی- معادن غیرفلزی در ایران همواره در نبردی نابرابر با معادن فلزی مغلوب نگاه «آهنین» متولیان بخش معدن بوده اند؛ بسیاری از آگاهان معتقدند دلیل این نابرابری و ضعف در توسعه معادن غیرفلزی از یک سو به همان دیدگاه متولیان برمی گردد و از سویی دیگر نیز «بازار داغ » فروش محصولات فلزی و خام فروشی رایج در این بخش به اشتباه سرمایه‌گذاران در معادن غیرفلزی را کم امید کرده است.

درمیان معادن غیر فلزی اما بحث «معادن شورابه ای» جایگاه ویژه‌ای دارد، ثروتی عظیم که سالهاست ظاهرا در دسترس اما در واقع به دلیل همان نگرش هایی که ذکر آن رفت مهجور مانده است.

معادن شورابه‌ای و محصول اصلی آن «نمک» بی تردید گنج شیرینی است که لزوم توجه به آن از سوی بخش دولتی و خصوصی کشور شدیدا احساس می‌شود.

معدن شورابه‌ای «خور و بیابانک» یکی از همین ثروت های مهجور مانده در دل ایران است که به دلیل عدم وجود نگاه توسعه‌ای به آن، تاکنون به قدر شایستگی اش دیده نشده، آنچنان که علاقه مندان به این حوزه با جستجوی چندساعته درفضای مجازی برای یافتن اطلاعات درخور در این مورد به نتیجه غیرقابل باوری می‌رسند: «چند تصویر و تنها یک یا دو گزارش!» که آن هم مربوط به بحث افتتاح مجتمع پتاس وابسته به این معدن است.

با این اوصاف اما پس از ورود مهدی کرباسیان به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی، بحث معادن شورابه‌ای دوباره بر سر زبان ها افتاد و کمی جدی شد؛ درهمین راستا چندی است یک فعال بخش خصوصی به رغم وجود مشکلات فراوان در این حوزه به این حوزه ورود کرده و معتقد است می‌توان درکنار «بزرگترین معدن شورابه‌ای جهان» کارهای بزرگی کرد.

۲ میلیارد مترمکعب شورآبه در دل کویر

برای روشن شدن ابعاد چشمگیر معدن شورابه‌ای خور و بیابانک و چندوچون فعالیت در زمینه تولیدات وابسته به این معدن با وحید ریاحى، مدیرعامل شرکت شایا مشاوران متخصص، به گفتگو نشستیم.

ریاحی معتقد است: بهره برداری از معدن شورآبه‌ای درایران آنچنان که باید جا نیافتاده است، معادنی چون آران بیدگل و دریاچه ارومیه و دریاچه سلطانیه قم پروژه های است که دردست شرکت تهیه و تولید مواد معدنی است ونوعی مالکیت اینها عملا در اختیار دولت است و تا به حال به بخش خصوصی واگذار نشده است.

وی با اشاره به اینکه معادن فلزی به شدت مورد استقبال سرمایه‌‌گذاران  قرار می‌گیرد دلیل عدم توجه جدی به معادن شورابه‌ای را اینگونه تشریح کرد: معادن شورابه‌ای به علت اینکه اساسا یک پروسه شیمیایی دارد و برداشت از آن نیازمند تخصص بیشتری نسبت به معادن فلزی است مورد استقبال قرار نگرفته است.

ریاحی درباره ویژگی معدن خورو بیابانک با اعلام اینکه این معدن بزرگترین معدن شورابه‌ای جهان است، اضافه کرد: اکتشافات جدیدی که در شرکت تهیه و تولید شده است به ویژه فعالیتی که مهندس علوی مدیرعامل پتاس انجام داده است، اکتشاف فوق العاده‌ای به حساب می‌آید، در اکتشافات پیشین اعلام شده بود معدن خورو بیابانک ۴۵۰ میلیون مترمکعب ذخیره دارد اما در اکتشاف جدید  صحبت از ۲ میلیارد مترمکعب ذخیره معدنی است؛ البته این اکتشافات همچنان ادامه دارد و امکان افزایش بیشتر ذخایر نیز بعید نیست.

وی در پاسخ به خبرنگار ما که از او درباره مقایسه این معدن با دیگر معادن شورابه‌ای می‌پرسد اضافه می‌کند: بحرالمیت به هرحال شاخص‌ترین معدن شورآبه‌ای جهان است و هم پتاس از آن می‌گیرند و هم کارخانه های سود کاستیک درکنار آن فعالند؛ معادن ساسکاچوان کانادا هم از دیگر معادن مهم جهان است که فقط در سال گذشته شرکتی که آن را اداره می‌کند، بالغ بر ۲٫۸ بیلیون دلار در آن سرمایه‌گذاری  کرده بود؛ جالب است بگویم چندی پیش یکی از نمایندگان این شرکت به ایران آمده بود و می‌گفت  بسیارعجیب است که چنین معدنی در ایران وجود دارد و شما استفاده شایسته‌ای از آن نمی‌کنید.

معدنی با عناصر شگفت انگیز

مدیرعامل شرکت شایا مشاوران متخصص با اشاره به ویژگی های ذاتی این معدن گفت: این معدن فوق العاده است چراکه یون های شگفت انگیز و مواد معدنی فوق العاده‌ای دارد؛ سدیم، پتاسیم ، کلسیم و منیزیم دارد و جدیدا هم نشانه هایی از وجود روبیدیوم ، سزیم و لیتیوم در این معدن کشف شده است. این مواد هم فوق العاده اقتصادی هستند و هم جزو عناصر نادرخاکی به حساب می‌آیند که هر جایی پیدا نمی‌شوند.

وی به منطقه جغرافیایی این معدن اشاره کرد و افزود: می‌توان گفت این معدن به نوعی در وسط ایران واقع شده است اما متاسفانه منطقه خور وبیابانک بسیار محروم است، منطقه‌ای که پوشش معدنی دارد زیرساختهایی مهمی چون آب و برق و گاز نداردو همین امر سبب شده هیچ جاذبه‌ای برای جذب سرمایه گذار نداشته باشد.

بزرگترین مالک نمک ایران

ریاحی به ایده راه اندازی کارخانه‌ای در جوار این معدن اشاره کرد و گفت: شرکت ما در سال ۱۳۹۳ قراردادی را با شرکت تهیه و تولید مواد معدنی به نیابت از ایمیدرو منعقد کرد و در واقع توانستیم ۱ میلیون تن نمک را دریک فراخوان که شرکت تهیه و تولید درسال ۹۳ برای فروش نمک صنعتی اعلام کرده بود برای ۲۵ سال به عنوان خوراک بگیریم، یعنی برای ۲۵ سال، ما بزرگترین مالک نمک در ایران شده ایم. سالانه حدود۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تن در ایران تولید نمک داریم و با این قرارداد ما توانستیم معادل یک سوم سهمیه کل کشور نمک در اختیار داشته باشیم.

وی افزود: پس از آن طرحی را تعریف کردیم که بتوانیم سالی۸۰۰ هزار تن سود سوزآور(کاستیک) و ۶۸۰ هزار تن گاز کلر که هر دو جزو صنایع مادر ایران هستند را تولید کنیم.

ریاحی افزود: برای اینکه بتوانیم درآنجا کارخانه راه اندازی بکنیم، چون سیستممان یک سیستم الکترولیز است که نیاز به مصرف برق دارد باید بتوانیم درآنجا تولید برق کنیم؛ ما راهکاری ارائه کردیم که آب و برق را خودمان تامین کنیم. با شرکت قدس نیرو قراردادی بستیم و درحال حاضر یک نیروگاه ۵۰ مگاواتی درنظر گرفته ایم  که البته برنامه داریم تا ۳۰۰ مگاوات افزایش ظرفیت داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه برای مشکل تامین آب هم به راهکارهای خوبی رسیده ایم اضافه کرد: با این همه شورآبه‌ای که آنجا است و نیروگاه توربین گازی که تعریف کرده‌ایم با دستگاه های آب شیرین کنی که کنارش نصب می‌کنیم می‌توانیم آب شیرین تولید بکنیم، با این ۵۰ مگاوات تولید برق، روزی ۴۰۰۰ مترمکعب آب شیرین تولید خواهیم کرد که علاوه برتامین نیازمان می‌توانیم بخشی از آب را به شهر هم برسانیم.

ریاحی گفت: دراین باره با مهندس جعفری رییس شرکت تهیه و تولید مذاکراتی داشتیم که بسیار دیدگاه بازی درباره این موضوع داشتند، مهندس علوی، مدیرعامل پتاس هم اعلام حمایت کردند.

وی درباره میزان سرمایه‌گذاری  دراین طرح هم گفت: این پروژه مبلغی بالغ بر ۴۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه نیاز دارد که حدود ۱۲۰ میلیارد تومان آن مربوط به نیروگاه و آب شیرین کن هاست.

ریاحی تاکید کرد: به دلیل پتانسیل بسیار قوی موجود در منطقه اگر دولت کمک می‌کرد اگر گاز می‌آورد و آب و برقش را تامین می‌کرد، اتفاق های بسیار خوبی رقم می‌خورد.

وی صنعت کلرآلکالی را جزو صنایع پیشرو شیمیایی دردنیا دانست و اضافه کرد: این صنعت جزو صنایع مادر شیمیایی و اولین اولویت پتروشیمی کشور است که نمونه آن را پتروشیمی اروند داریم که البته میزان تولید آن ۶۶۰ هزار تن است، به تعبیری می‌توان گفت عملا اکنون دربخش دولتی بزرگترین کارخانه کلروآلکالی کشور، پتروشیمی اروند است با ۶۶۰ هزار تن تولید؛ این در حالی است که ما بخش خصوصی هستیم و با ۸۰۰ هزار تن طرح خود را آغاز کرده‌ایم.

صنعت هزارفایده

ریاحی در پاسخ به سئوال دیگر خبرنگار ما مبنی براینکه محصولات تولید شده از خوراک معادن شورابه‌ای فقط برای تامین نیاز داخلی است یا بازار خارجی هم دارد؟ گفت: بیشتر تولیدات فعلی برای بازار داخلی است، البته برخی شرکت‌ها بخشی از محصولات خود را به ترکیه و اطراف آن و کشورهای حوزه cis صادرات می‌کنند؛ نکته قابل توجه اینکه درحال حاضر، هند جزو بزرگترین مصرف کنندگان سودکاستیک و گاز کلر در منطقه است، کشورهای حوزه cis ، ترکمنستان، تاجیکستان ، قزاقستان و.. هم همینطور.

مدیرعامل شرکت شایا مشاوران متخصص،در پاسخ به این سئوال که گاز کلر و کاستیک مواداولیه چه محصولات مهمی هستند گفت: سود سوزآور درصنعت آلومینیوم نقش به سزایی دارد به طوریکه خاک بوکسیت را در سود سوزآور مایع حل می‌کنند، آلومینا تشکیل می‌شود و آلومینا را در هرمزال و المهدی تبدیل به شمش می‌کنند.

وی افزود: این محصولات درصنایع کاغذ سازی هم بسیار مصرفی است، از سوی دیگر گازکلر جزو ارکان اصلی تولید pvc است. و همچنین جزو اولویت های پتروشیمی است؛ درصنایع شیمیایی و شوینده ها هم درحال حاضر سودکاستیک جزو اصلی رنگ برها است همچنین درمواد غذایی مصرف می‌شود و در بسته بندی شیر و لبنیات استفاده بسیار فراوانی دارد.

ریاحی درباره وضعیت کلی این صنعت هم اظهار کرد: این صنعت اساسا صنعتی است که در دنیا سطح تقاضایش از تولید بیشتر است.

وی آمار اعلام شده توسط چینی ها دراین صنعت را «اشتباه و اغراق» دانست و تشریح کرد: چینی ها از ۴۰ میلیون تن تولید درسال حرف می‌زنند و می‌گویند که ۲۷ میلیون تن آن مصرف داخلی است و مابقی آن را به خارج از کشور می‌دهیم، درصورتی که تنها سالی ۲ میلیون تن بیشتر صادرات ندارند؛ چین مشکلات لجستیکی دارد، مثلا جایی که نمک تولید می‌شود با جایی که کارخانه هایشان است کیلومترها با هم فاصله دارند. .

ریاحی درباره نیاز کشور به این محصولات تصریح کرد: کشورمان در حال حاضر به شدت واردکننده این محصولات است، ما از عربستان و اردن واردات می‌کنیم درحالی که ایران روی نمک خوابیده است.از آن طرف هم مثلا آفریقای جنوبی ۲۴۰ هزار تن در سال واردات دارد. ترکمنستان چیزی حدود ۲۰۰ هزار تن واردات دارد، صنعت آلومینیوم هند هم به شدت در حال رشد است، درسال ۲۰۱۳ ایران به هند ۹۰هزار تن فروش سودکاستیک داشته است که این جای ارتقا دارد.

وی با اعلام اینکه در مهرماه جاری پروژه احداث کارخانه واردفاز کلنگ زنی خواهد شد گفت: درحال حاضر با دو شرکت ایتالیایی و آلمانی برای خرید دستگاه به توافق رسیده ایم و در پایان سالجاری تولید به صورت پایلوت آغاز می‌شود.

ریاحی میزان تولید در مرحله پایلوت را ۳۰۰ تن در روز اعلام کرد و گفت: پایلوت ما از کارخانه های دولتی ایران به جز پتروشیمی اروند بزرگتر است، از سوی دیگر نیز برنامه ما این است که سه ساله کارخانه را به مرحله اجرا برسانیم.

مدیرعامل شرکت شایا مشاوران متخصص از بومی کردن تکنولوژی این تولید و بکارگیری جدیدترین فناوری ها سخن گفت و افزود: الان هیچ کجای دنیا با این وسعت چنین تکنولوژی به کار گرفته نشده است، چون چنین معدنی درهیچ جای وجود نداشته است؛ چنین سهمیه نمکی در دنیا نبوده است که بخواهد این چنین تکنولوژی را استفاده کند.

وی درپاسخ به سئوال دیگر خبرنگار ما مبنی بر اینکه چرا با وجود منابع غنی درکشور، تاکنون این معادن و صنایع وابسته به آن مغفول مانده است؟ تشریح کرد: اساسا نگاهی به این صنعت وجود ندارد و همان قدر که به معادن فلزی و چیزهایی مشابه آن توجه می‌شود به همان میزان معادن غیر فلزی در ایران رشد نکرده است.

ریاحی با بیان اینکه تکنولوژی موجود در این صنعت خیلی پیچیده نیست اضافه کرد: اما  اگر بخواهیم مقایسه کنیم باید بگویم چنین تکنولوژی را پتروشیمی اروند حدود ۱۰ سال طول کشید تا به مرحله اجرا رساند، آن هم فقط برای تولید ۶۶۰ هزار تن و البته ۱۳۰۰ میلیارد تومان هم هزینه کرده است  درحالی که ما تولید ۸۰۰ هزار تنی را با ۴۰۰ میلیارد راه اندازی می‌کنیم.

سبقت حمایت های معنوی از حمایت های مالی

وی درباره حمایت های صورت گرفته از سوی دولت هم با تاکید براینکه تاکنون هیچ گونه حمایت مالی و تسهیلاتی دریافت نکردیم تصریح کرد: اگر بخواهیم حمایت های معنوی‌ای که انجام شد را درنظر بگیریم باید از دکترکرباسیان تشکر ویژه‌ای داشته باشیم ، چون از روز اول با ما همراهی کردند علاوه برایشان حمایت های مهندس جعفری و مهندس علوی هم غیرقابل انکار است.

ریاحی با این مقدمه از مسئولان استان و منطقه هم یاد کرد و افزود: بزرگترین سرمایه‌ای که خور درحال حاضر دارد فرماندارش است. اما به هر حال ما با مشکلات عدیده‌ای هم روبرو بودیم مثلا از ۲۲/۲/۹۴ برای دریافت زمین در منطقه‌ای که بیابانی است اقدام کرده‌ایم که پس از یک سال و اندی دوندگی سرانجام توانستیم آن را تحویل بگیریم.

وی به روند فعالیت خود در این پروژه اشاره کرد و گفت: در دولت قبل عملا هیچ کمکی نشد. من فقط پشت در اتاق رؤسا می‌ایستادم و وقت هم داده نمی‌شد که صحبتی در این باره بکنم،اگر اتفاقی افتاده است در این دولت بوده است و آن هم در زمان ریاست دکتر کرباسیان در ایمیدرو انجام شده است.

وی افزود: با این همه اما من معتقد هستم که این صنعت درکشور به خوبی پرزنت نشده است در حالی که یک صنعت میلیاردی است با بازاری فوق العاده.

گنجی که دیده نشد

ریاحی با تاکید براینکه بهترین کارخانه های نمک ایران به شما ۹۶درصد خلوص می‌دهند گفت: شما روی دپوهای نمک خوروبیابانک بایستید و همین را به آزمایشگاه ببرید ۹۸ درصد خلوص را نشان می‌دهد، این فوق العاده است و واقعا گنجی است که دیده نشده است.

وی افزود: من اگر بخواهم جمع بندی کنم احساس می‌کنم صنعت نمک در ایران نیاز به یک مدیریت جدی تر دارد. خور بیابانک می‌تواند سالی ۳ میلیون تن نمک تولید کند یعنی به اندازه کل ایران البته اگر خوب دیده شود و اگر زیرساخت هایش تامین شود.

ریاحی معتقد است: به رغم اینکه صنعت نفت جایگاه خودش را دارد ولی می‌توان به اقتصاد غیر نفتی در آن منطقه فکر کرد و این منطقه را رشد داد چرا نباید بزرگترین معدن شورآبه‌ای جهان در یک منطقه ویژه اقتصادی باشد؟ چیزی که آنجا لازم دارد همین  است تبدیل  شدن به یک منطقه ویژه اقتصادی.