خوروبیابانک یک منبع مورد اطمینان برای تامین نمک مورد نیاز جامعه است.
مجری طرح اکتشاف و تجهیز ذخایر پتاس گفت: هدف اصلی این پروژه تولید پتاس است اما از آنجایی که نمک محصولی است که قبل از تولید پتاس به آن دست پیدا می‌کنیم از این رو فعالیت‌هایی نیز برای تولید نمک صنعتی و خوراکی در برنامه کاری قرار گرفته و ظرفیت اسمی آن ۳میلیون تن در سال است.
نمک‌های معدنی نقش مهمی را در زندگی امروزه برعهده دارند به‌طوری‌که کاربرد نمک‌ها را علاوه بر مصارف خوراکی در صنایع مختلفی همچون صنایع غذایی تا صنایع پتروشیمی شاهد هستیم.
ذخایر نمکی در گونه‌های مختلف همچون گنبدهای نمکی، پلایاهای نمکی، معادن سنگ‌نمک و شورابه‌ها قابل دسترسی است که با انجام عملیات فرآوری و مشخص کردن میزان خلوص امکان استفاده در صنایع مختلف را خواهند داشت. درحال‌حاضر ایران ذخایر نمکی فراوانی را در اختیار داشته و ذخایر گسترده‌ای را در مناطق مختلف کشور شاهد هستیم که پروژه منطقه خور و بیابانک از مهم‌ترین پروژه‌های تولید نمک در کشور است این پروژه که بخش قابل توجهی از نمک خوراکی و صنعتی به ویژه صنایع پتروشیمی را تامین می‌کند نه تنها قادر به تامین نیاز صنایع پتروشیمی داخلی است بلکه توان صادرات و تامین نیاز کشورهای حوزه خلیج فارس را نیز دارد اما به دلیل نبود زیرساخت‌های حمل‌ونقلی نتوانسته آن‌گونه که شایسته است متناسب با توان از ظرفیت تولیدی خود استفاده کند.
منصور شبانی، مجری طرح اکتشاف و تجهیز ذخایر پتاس درباره انواع نمک‌های معدنی و استخراج آنها به صمت می‌گوید: نمک‌های معدنی کلریدسدیم به شکل‌های مختلف در طبیعت یافت می‌شود و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. یکی از راه‌های استخراج نمک روش تبخیر است که از ذخایر نمکی دریاچه‌ها، پلایا یا همان پوسته‌های نمکی و دریا می‌توان نسبت به استحصال آنها اقدام کرد. همچنین شورابه‌های نمکی و سنگ‌نمک از دیگر ذخایر این ماده معدنی به شمار می‌آیند.
وی ادامه داد: از دیگر ذخایر نمکی که می‌توان به آن اشاره کرد گنبدهای نمکی هستند که در آن نمک‌ها به شکل لایه‌ای قرار گرفته و در مناطقی همچون گرمسار و سمنان، گنبد نمکی قم و هرمزگان به‌ویژه بندرعباس که گنبدهای نمکی فراوانی در آن وجود دارد. همچنین شورابه‌های نمکی دریاچه قم، پلایاهای خور و بیابانک و ترود در جنوب شاهرود و مواد موجود در خلیج‌فارس نیز از دیگر منابعی هستند که می‌توان از آنها نسبت به استخراج و بهره‌برداری از ذخایر نمکی اقدام کرد.
درجه خلوص و انواع نمک
شبانی با اشاره به اینکه نمک‌ها به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند، افزود: نمک‌های معدنی شامل نمک خوراکی و دارویی، نمک دامی، نمک صنعتی و نمک جاده- که برای ذوب یخ و برف مورد استفاده قرار می‌گیرد - هستند. در واقع این نمک‌ها بر اساس درجه خلوص کلرید سدیم مشخص شده و هرچه درصد خلوص آن بالاتر باشد ارزش اقتصادی بیشتری خواهند داشت. در ایران استانداردی که برای نمک خوراکی در نظر می‌گیرند ۹۹/۴ درصد است و نمک با خلوص ۹۵درصد در مصارف دامی استفاده می‌شود.
وی افزود: در نمک‌های خوراکی از دو روش شست‌وشوی تشکیل دوباره یا کریستال برای تولید و استحصال نمک استفاده می‌شود به این ترتیب که در روش اول با شست‌وشوی نمک نسبت به جداسازی املاح مضر آن اقدام شده و در کریستالی با حل کردن نمک در آب نسبت به جداسازی مواد آن اقدام می‌کنند و پس از تشکیل دوباره کریستال از آن به عنوان نمک خوراکی استفاده می‌کنند.
وی به تفاوت میان نمک خوراکی و صنعتی شاره کرد و گفت: نمک‌هایی که درجه خلوص آنها بین ۹۵ تا ۹۹درصد است نمک صنعتی به‌شمار می‌آیند و بیشتر در صنایع کلرآلکالی پتروشیمی و هم برای کربنات‌سدیم که ماده اولیه شیشه و کریستال است، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شبانی با بیان اینکه تولیدکننده عمده نمک در کشور مربوط به پروژه فسفات خور و بیابانک است، گفت: شرکت‌های کوچک دیگر هم در مقیاس‌های ۵هزار تا ۱۰ هزار تنی نسبت به تولید نمک در حال فعالیت هستند.
وی با اشاره به اینکه نوع برداشت نمک از ذخایر این کانی متفاوت است، افزود: استخراج از گنبدهای نمکی به دو شکل انجام می‌شود یکی به شکل جامد است که در این حالت نمک‌های برداشت شده از گنبدها بعد از انجام عملیات خردایش وارد مرحله بعدی فرآوری یعنی انحلال آن در آب شده و نسبت به تولید نمک خوراکی اقدام می‌کنند. اما روش دیگر برداشت از ذخایر نمکی معدنکاری انحلالی است به این ترتیب که با تزریق آب و حل کردن نمک در آن و به دنبال انجام عملیاتی با پمپاژ کردن آب و سپس عملیات تبخیر نمک موجود در آن را استحصال می‌کنند.
پروژه خور و بیابانک، منبعی قابل اطمینان
مجری طرح اکتشاف و تجهیز ذخایر پتاس گفت: هدف اصلی این پروژه تولید پتاس است اما از آنجایی که نمک محصولی است که قبل از تولید پتاس به آن دست پیدا می‌کنیم از این رو فعالیت‌هایی نیز برای تولید نمک صنعتی و خوراکی در برنامه کاری قرار گرفته و ظرفیت اسمی آن ۳میلیون تن در سال است.
لازم به ذکر است که درحال‌حاضر نمک صنعتی به تولید رسیده و با اتمام ساخت و راه‌اندازی کارخانه نمک خوراکی زمینه تولید این محصول نیز فراهم خواهد شد.
شبانی افزود: نمک خوراکی کشور از طریق معادن سنگ‌نمک در مناطق گرمسار و سمنان تامین می‌شود. همچنین تولید نمک‌های دارویی در کشور به دلیل نبود تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز در کشور که میزان مصرف و نیاز آن زیاد نیست برای تامین نیاز از دیگر کشورها وارد می‌شود.
شبانی در ادامه اظهار کرد: واحدهای عمده مصرف‌کننده نمک صنعتی را پتروشیمی اروند و پتروشیمی شیراز و پتروشیمی بندر امام تشکیل می‌دهند، که در شکل تولید فعلی بخشی از نیاز خود را از طریق آب‌های خلیج‌فارس، اروند، دریاچه مهارلو و خلیج‌فارس تامین کرده و مابقی آن به‌وسیله بخش خصوصی تامین می‌شود.
وی با بیان اینکه پروژه خور و بیابانک به عنوان یک منبع قابل اطمینان برای تامین نمک مورد نیاز جامعه محسوب می‌شود، گفت: نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد نبود زیرساخت‌های مناسب همچون مشکلات حمل‌ونقل است.
چرا که برای انجام صادرات این محصول و انتقال آنها به بنادر و نقاط مختلف کشور نیاز به سیستم حمل‌ونقل احساس می‌شود.و باید نسبت به ایجاد آن اقدام کرد چراکه درحال‌حاضر کشورهای حاشیه خلیج فارس که صنایع پتروشیمی آنها رو به توسعه و پیشرفت است نیازمند نمک صنعتی بوده و می‌توان با فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب زمینه صادرات به این کشورها را فراهم کرده و در این زمینه سودآوری را برای کشور به ارمغان آورد.
منبع: روزنامه گسترش صمت( صنعت معدن و تجارت)
